در مورد تعلق خمس به ارث سه نظر وجود دارد
1- آیات عظام امام خمینی(ره) ، اراکی، بهجت، خامنه‌ای، زنجانی، صافی، گلپایگانی، فاضل، مکارم، وحید خراسانی: ارث خمس ندارد، مگر این که وارث بداند هنگامی که در دست مورّث بوده، متعلق خمس شده و خمس آن را نداده یا این که بداند بر ذمه او بدهی خمس بوده و نپرداخته است. در این دو صورت پرداخت خمس بر وارث واجب است.
در توضیح المسائل مراجع نیز آمده است: «اگر مالی به ارث به او برسد و بداند کسی که این مال از او به ارث رسیده خمس آن را نداده باید خمس آن را بدهد و نیز اگر در خود آن مال خمس نباشد، ولی انسان بداند کسی که آن مال از او به ارث رسیده، خمس بدهکار است، باید خمس را از مال او بدهد. (مسئله 1755)
متن فوق مورد قبول همه مراجع مذکور است. البته عبارت آیة الله بهجت نسبت به صورتی که مورّث بابت خمس بدهکار است، ساکت می‌باشد.
2- آیات عظام خوئی و تبریزی: «ارث خمس ندارد مگر این که وارث بداند قبلاً به آن خمس تعلق گرفته و مورّث آن را نپرداخته که در این صورت به احتیاط واجب باید (ورثه کبیر تبریزی) خمس آن را بپردازند ولی اگر وارث بداند که مورّث خمس بدهکار است، باید خمس را از مال او بپردازد.»
ناگفته نماند که آنچه در توضیح المسائل مراجع درباره نظر آیة الله تبریزی ذکر شده که در صورت یقین وارث به تعلق خمس به عین مال موروث اظهر عدم وجوب خمس است، نظر سابق ایشان بوده و نظر اخیر ایشان همان است که ملاحظه شد.
3- حضرت آیت الله سیستانی (مدظله العالی): ارث مطلقاً خمس ندارد. از مطالعه منهاج الصالحین، المسائل المنتخبه و توضیح المسائل ایشان به دست می‌آید که مسئله سه صورت دارد:
صورت اول: میت اعتقادی به پرداخت خمس نداشته است.
صورت دوم: میت اعتقاد به دادن خمس داشته، ولی عملاً خمس نمی‌داده است.
در این دو صورت هر چند پرداخت خمس بر او واجب بوده، ولی پرداخت خمس بر ورّاث واجب نیست، چه نسبت به صورتی که خمس متعلق به عین ارث موجود بوده و نداده و چه به ذمه او تعلق گرفته و نداده است. در هر دو حال چیزی بر ورّاث نیست.
صورت سوم: میت معتقد به دادن خمس بوده و خمس هم می‌داده، ولی نسبت به برخی از اموال، موفق به پرداخت خمس نشده است، در این صورت بر ورّاث واجب است قبل از تقسیم ارث، خمس را بپردازند؛ هم خمسی که به عین اموال موجود تعلق گرفته و هم خمسی که بر ذمه میت بوده است.
دو مسئله
مسئله اول: در خصوص خمس ارث، میتی که انسان با او خویشاوندی دوری داشته و توقع وگمان ارث‌بردن از او را نداشته است، چند نظر است:
1. آیة الله وحید خراسانی: واجب است در صورتی که از مخارج سالش زیاد بیاید، خمس آن را بدهد.
2. آیات عظام اراکی، بهجت، خوئی، تبریزی، زنجانی، سیستانی، صافی، فاضل، گلپایگانی، مکارم: اگر از مخارج سالش زیاد بیاید، به احتیاط واجب خمس آن را بپردازد.
3. آیات عظام امام خمینی ، خامنه‌ای و نوری همدانی: اگر از مخارج سالش زیاد بیاید، احتیاط مستحب آن است که خمس آن را بدهد.
مسئله دوم: در خصوص شخصی که مانند تاجر و کاسب باید برای دادن خمس، سال قرار دهد، اگر منفعتی به دست آورد و در بین سال بمیرد:
1 - آیات عظام امام خمینی(ره) ، اراکی، خوئی، خامنه‌ای، زنجانی، سیستانی، صافی، فاضل، گلپایگانی، مکارم، وحید خراسانی، نوری همدانی: باید مخارج تا موقع مرگش را از آن منفعت کسر کنند وخمس باقیمانده را بدهند.
آیة الله زنجانی در این باره افزوده است: البته مخارج ضروری کفن و دفن و مراسم ترحیم که اگر از مال میت صرف آن‌ها نشود آبروی میت در خطر است، از مخارج میت به شمار می‌آید و خمس به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد.
آیة الله تبریزی: بر ورثه لازم نیست مخارج تا موقع مرگش را از آن منفعت کسر کنند و خمس باقیمانده را بدهند.
http://talabehpasokhgoo.parsiblog.com/
